Het is een woord dat je nog altijd vaak hoort: speciaalbier. Het wordt gebruikt om een bier mee aan te duiden dat geen pils van een van de grote merken is.
Althans, dat denk ik.
Ik weet eigenlijk niet wat er mee bedoeld wordt. Welke merken precies? Wat is pils van een kleine brouwer dan? Of een niet-pils van een grote brouwer? Geen idee. En daar beginnnen mijn bedenkingen tegen dit woord. Want wat heb je aan een woord als je niet weet wat er mee bedoeld wordt?
Maar daar houdt het niet op. Wat we ‘speciaalbier’ zijn gaan noemen gaat over ’terug naar normaal’. Namelijk dat er keuze is. Dat er variatie is. Dus waarom moeten we afscheid nemen van dat woord? Omdat het biervariatie nooit normaal zal maken. Het staat in de weg. Met het s-woord erken je dat industrieel vervaardigd pils de norm is, dat biervariatie de afwijking is. Dat is juist precies andersom. (Hoe moeten we dan het bier noemen dat geen speciaalbier is? Normaalbier? Gewoonbier? Standaardbier? Ik heb er nog nooit van gehoord. En dat is maar goed ook, want wat voor betekenis zouden we aan die vreselijke termen moeten geven?)
Met het gebruik van het s-woord geef je je nederlaag toe, bevestig je de dominantie van industrieel pils, plaats je jezelf in een underdogpositie. Een underdog die zichzelf telkens weer moet bewijzen. Laat jezelf als bierliefhebber of -maker niet wijsmaken dat je speciaal bent, dat je afwijkend bent. Variatie is juist de norm. Een aanbod dat slechts bestaat uit industrieel vervaardigd pils, dát is abnormaal.
Laat biervariatie nooit meer speciaal zijn. Laat biervariatie voor altijd normaal zijn.
Ik heb hieronder de tien redenen om het nooit meer over speciaalbier te hebben nog eens op een rij gezet. Het is de tekst die in mijn boek Opwaaiend Schuim staat (pagina 115-117). Je kunt ook mijn blog artikelen uit 2017 lezen: hier en hier. Hoe dan ook: weg met het woord speciaalbier. Stop met de onzinnige scheiding tussen pils en ‘speciaalbier’. Het is gewoon ‘bier’. Aangenaam.
Waarom we het nooit meer over speciaalbier moeten hebben
- De term beschrijft niet wat je drinkt. Het zegt niets over de geur, kleur of smaak van het bier. Niets over de herkomst, geschiedenis of manier van maken. Stel je voor dat iemand tegen je zegt: “ik heb nou toch zo’n lekker speciaalbiertje gedronken!”
Ehm, wat bedoel je precies? Was het een imperial stout of een alcoholvrije IPA? Een Engelse bitter of een Belgische geuze? - Gevolg: je leert er de biervariatie niet mee kennen. Als de wereld bestaat uit pils en ‘speciaalbier’, dan blijft voor de buitenstaander die kleurrijke wereld aan bierdiversiteit een grote grijze brij. Pas als je de bieren gaat benoemen, breng je reliëf en contrast aan en krijg je zicht op de kleurenpracht en smaakrijkdom die zich kan openen.
- Het is een achterhaalde term. Ooit bedoeld om onderscheid te maken ten opzichte van het ‘normale’ pils. Toen ‘ander’ bier nog bijzonder was. Maar dat is het al lang niet meer. Een speciaal woord voor ‘niet-pils’ is daarmee ook achterhaald. (Het feit dat er termen als ‘standaard speciaalbier’, ‘echt speciaalbier’ en ‘gewoon speciaalbier’ worden gebruikt, toont aan dat het woord niet meer voldoet.)
- Is een pils van een onafhankelijke kleine brouwer ‘speciaalbier’? En is een IPA van een grote industriële brouwer ‘speciaalbier’? Het feit dat we deze vraag kunnen stellen, moeten stellen, zegt al genoeg.
- Het zet pils weg als niet-speciaal. En dat is natuurlijk flauwekul. Pils heeft net zoveel waarde en bestaansrecht als elke andere bierstijl. Een goede pils is heerlijk. Laten we daarom ophouden om niet-pilsbier, en daarmee ook een beetje onszelf, speciaal te noemen. Laten we het bier, al het bier, in al zijn variaties normaal noemen.
- Speciaal is tijdelijk. Als we willen dat de bierdiversiteit blijft, en dat willen we, dan gaat het er om een gewoonte te veranderen. De gewoonte van pils drinken bedoel ik dan. En iets speciaals is geen gewoonte. Dat kun je makkelijk buiten de deur houden. Iets blijft als het ‘normaal’ is. Iets ‘speciaals’ is een hype of een mode of een rage, en wordt morgen voor iets anders ingeruild. Noem iets normaal, en we vínden het ook normaal met z’n allen. Het woord ‘speciaalbier’ is de bijl aan de wortel van de bestendigheid van de biervariatie.
- Communicatie over de grenzen is lastig. Buiten Nederland en Vlaanderen kent niemand het woord. Hoe leg je ‘specialty beer’ uit? Er zijn natuurlijk termen als ‘craft beer’ en ‘birra artigianale’ en dergelijke. Maar dat stelt ze in het buitenland ook voor problemen, want die termen zijn net zo wollig.
- Bewaar het woord speciaal liever voor iets dat écht speciaal is. Het is namelijk een speciaal woord, dat je niet op het grootste deel van de bestaande bierstijlen zou moeten plakken. Geef het woord ‘speciaal’ zijn betekenis weer terug. Namelijk: iets bijzonders, niet alledaags, voor een bepaalde gelegenheid.
- We hebben het ook niet over speciaalwijn, speciaalkaas of speciaalbrood. We praten wel over merlot, cabernet sauvignon en chardonnay. Over camembert, manchego en mozzarella. Baguette, ciabatta en duivekater. Doe dat ook voor bier.
- Er bestaan veel misverstanden over. Speciaalbier is bovengistend. Speciaalbier is van categorie S (uit het niet langer gebruikte systeem voor accijnsbepaling). Speciaalbier is afgeleid van Spéciale belge (de amberkleurige bierstijl uit begin twintigste eeuw, denk aan De Koninck en Palm). Speciaalbier is bier van kleine brouwerijen. Speciaalbier serveer je tussen de acht en tien graden. En zo verder. Het zijn allemaal onjuiste beweringen. Als een woord zoveel verwarring teweegbrengt, is het niet meer bruikbaar.