In elk bierig artikel dat over witbier gaat, gaat het ook over weizenbier. En andersom. Er is een onverzadigbare behoefte om de verschillen tussen beide uit te leggen. Zie enkele voorbeelden onderaan deze post.
We zijn nu zelfs op het punt aangeland dat tijdens de vrijmibo op mijn werk de collega’s elkaar van onder de wenkbrauwen ernstig aankijken en zeggen: “Dit is een hefeweizen, zonder kruiden. Mag niet van het Reinheitsgebot. Is al eeuwen zo, daar in Duitsland. Jaja. Mooi bier hoor. Is niet hetzelfde als een witbier, dat weet je toch wel he? Nou, dat zit zo.”
Ik heb tegen die tijd allang een flesje Heineken open gedraaidopt. Heineken. Gemaakt van water, gerstemout, hop en gist.
En elke keer lees ik in die artikelen weer dezelfde elementen, in diverse samenstellingen.
- Het Rheinheitsgebot. Alsof het om de rivier gaat. Het gaat hier om ‘rein’, dat hetzelfde betekent als in het Nederlands. Het is dus Reinheitsgebot. Ohne h nach dem R. Der R? Das R? Harry, hol mal die Wagen.
- Het Reinheitsgebot van 1516. Die naam wordt pas in 1918 gebruikt in relatie tot de regel uit 1516. Lees maar. En hier (“Wie kam der begriff…”).
- In Duitsland wordt al sinds 1516 gebrouwen volgens het Reinheitsgebot. Er was nog helemaal sprake van ‘Duitsland’ in 1516. Het gebod van 1516 had betrekking op Beieren.
- Het Reinheitsgebot is de oudste warenwet ter wereld. Helaas. Die prijs gaat niet naar de bepaling uit 1516. Al in de 12e eeuw werden soortgelijke regels uitgevaardigd. Lees maar (“Gibt es nicht auch ältere…”).
- Van het Reinheitsgebot mag je alleen graan, hop en water gebruiken. Lees de tekst uit 1516 nog eens na. Ik wacht wel even. Pompompom. Gezien? Er staat “allein Gersten, Hopfen und Wasser”. Alleen gerst dus. En geen tarwe, het andere gangbare brouwersgraan. En dat is de crux: de Beierse bepaling van 1516 gaat over een verbod op het gebruik van tarwe. Dat was voor het brood. Dat er vervolgens tóch tarwebier gemaakt bleef worden (dat dus onmogelijk “volgens het Reinheitsgebot van 1516” gemaakt kan zijn) heeft te maken met de lokale adel en hun behoefte om een lucratief monopolie in stand te houden.
- Gist kende men nog niet. Ja hoor, dat kende men wel. In teksten van die tijd wordt vaak van ‘hefe’ gerept. Men wist alleen niet precies hoe het werkte en wat het precies was. En dat is niet zo gek, want de microscoop moest nog worden uitgevonden in 1516, en Louis Pasteur liet ook nog een paar eeuwen op zich wachten. Men noemde het simpelweg niet omdat men het niet als ingrediënt zag. Niet de moeite van het vermelden waard.
- In tegenstelling tot het Belgische witbier bevat het Duitse weizenbier geen kruiden vanwege het Reinheitsgebot. De suggestie wordt gewekt dat een en ander iets met elkaar te maken heeft. Ik heb werkelijk nergens een causaal verband kunnen vinden tussen een Beierse bepaling uit 1516 en een Vlaams bier van zo’n 450 jaar later. Ook niet dat er überhaupt sprake was van kruiden in het recept van weizenbier van destijds. Ik heb boeken, tijdschriften, websites, bierhistorici, theeblaadjes en tarotkaarten geraadpleegd: nergens. Misschien mis ik iets. Misschien ook niet.
Hoe ik het zie, is dat het Belgische witbier en het Duitse weizenbier twee verschillende bieren zijn, met verschillende recepten. Zelfs het gemeenschappelijke ingrediënt tarwe is in de ene gemout, en in de ander niet. We laten het als een oefening voor de lezer om te achterhalen wat in wat gaat. Er zijn trouwens wel meer bieren waar tarwe in zit.
Er zal vast ergens een historisch verband zijn tussen de bieren. Maar om bij het uitleggen van het verschil tussen twee in plaats, tijd en karakter verschillende bieren telkens weer dat R-woord er bij te halen… het ontgaat mij ten enenmale. Alsof weizenbier zonder het R-woord noodzakelijkerwijs wél kruiden zou hebben bevat.
(Tuurlijk, het RHG zegt dat je geen kruiden mag gebruiken. Maar het zegt ook dat je geen tarwe mag gebruiken, zoals bij het vijfde punt al genoemd. Dat komt echter nooit ter sprake…)
Ach, we leven in een tijd van alternative facts. Dus iedereen heeft recht op zijn eigen realiteit. En ik was er natuurlijk ook niet zelf bij, in 1516. Maar na het lezen van artikel nummer 835 met bovenstaande elementen kan ik ineens de emotie van Carice van Houten in de film Zwartboek wél voelen. Houdt het dan nooit op?
Voorbeelden:
mitra.nl (magazine #49, blz. 60)
Op wijnspijs.nl en esquire.com vinden we een R-woord-vrije vergelijking tussen beide bieren. Hulde!